Zabudowa jednorodzinna w postaci pojedynczych budynków oraz zespołów budynków jest bardzo wyraźnym elementem krajobrazu miast naszego regionu.  Ten typ zabudowy jest także istotnym elementem w programie kształcenia studentów Instytutu Architektury PWSZ w Raciborzu.

Głównym celem kadry akademickiej w procesie edukacji studentów kierunku Architektura jest próba krytycznego spojrzenia na występujące obecnie tendencje kształtowania tej zabudowy i przełamanie obowiązujących schematów urbanistycznych i architektonicznych. Współczesne budownictwo jednorodzinne powstaje pod rygorem regulacji planistycznych, zunifikowanych estetycznych wyobrażeń inwestorów oraz spełniających te wymogi ofert biur architektonicznych. Wszystkie te elementy wydają się wytwarzać swoisty system, którego siła oddziaływania jest tak duża, że jest on powszechny w skali całego kraju.

Podstawowym elementem unifikującym wygląd większości zespołów są uproszczone rozwiązania urbanistyczne, sposób kształtowania funkcjonalnego budynków oraz obowiązujący schemat estetyczny.

Uproszczona urbanistyka polega na maksymalizacji zysku, czyli stosowaniu minimalnych działek, ograniczeniu przestrzeni publicznych tylko do wydzielenia drogi dojazdowej. Dodatkowym elementem „patologizującym” sytuację jest konieczność uwzględnienia oczekiwań przeciętnych użytkowników dotyczących garażowania lub parkowania samochodów, najczęściej minimum dwóch dla każdego budynku. W efekcie otrzymujemy układy urbanistyczne w których funkcjonalność jest zdominowana zapewnieniem dojazdu, parkowania dla samochodów oraz  małymi, pozbawionymi intymnego charakteru działkami.

W poszukiwaniu nowych rozwiązań dla tego typu zabudowy podstawowym zadaniem jest poszukiwanie nowych relacji pomiędzy podstawowymi elementami struktury urbanistycznej jakimi są budynek mieszkalny, strefa działki rozumianej jako rekreacja i strefa prywatna oraz komunikacja. Bazą dla takich poszukiwań są odniesienia do schematów funkcjonowania, życia społeczności w podobnej zabudowie w odniesieniu do przeszłości, teraźniejszości, wzorców zamieszkiwania wytworzonych w sposób intuicyjny i ewolucyjny oraz analiza wszelkich innych uwarunkowań mogących mieć wpływ na sposób organizacji życia, co w konsekwencji maże mieć przełożenie na rozwiązania urbanistyczne.

Odmienne podejście do rozwiązań urbanistycznych generuje nowe schematy, układy funkcjonalne  budynków mieszkalnych. Istotnym elementem prac studialnych jest zagadnienie różnicowania wielkości projektowanych budynków oraz problem zmian następujących w czasie użytkowania budynków w kontekście spójnego wyrazu formalnego w ramach jednego zespołu zabudowy.

Przedstawiony powyżej opis odmiennego podejścia do projektowania zabudowy jednorodzinnej nie oznacza totalnej krytyki sposobów realizacji zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej w naszym kraju. Rozumiemy realia które są ich powodem, jednak w pracy z naszymi studentami próbujemy przełamywać utarte schematy i poszukiwać w naszym mniemaniu lepszych rozwiązań. W związku z tym wyrażamy nadzieję na znalezienie chętnych wśród przyszłych studentów do współpracy nad poszukiwaniami nowych, odmiennych formuł projektowania zabudowy jednorodzinnej.

dr inż. arch. Wiesław Olejko