Zanim skupimy uwagę na wspomnianych w tytule fotograficznych współrzędnych, odświeżmy sobie znaczenie słowa „fotografia„. Z języka greckiego φως (fos) – to światło, a gráphō (grafo) – to pisać, rysować. Fotografik zatem, to – w znaczeniu dosłownym – ktoś, kto pisze, rysuje światłem.

Według słów niemieckiego reżysera filmowego Wima Wendersa, fotografik to człowiek, który „pisze i przepisuje świat za pomocą świateł i cieni”. Do podstawowych, wszystkim znanych koordynatów każdego dokumentu fotograficznego należą „czas” i „miejsce„. Właściwe proporcje między nimi zadecydują jako pierwsze o prawie wszystkim, co później pozwoli nam sklasyfikować kadr jako udany lub chybiony. Kontynuując myśl, nikt mało znaczący w fotografii, lecz sam Henri Cartier-Besson był przekonany, że „dobre zdjęcie można zrobić wszędzie tam, gdzie rozum, oko i serce fotografika sprowadzone zostaną do jednej płaszczyzny”. Niemniej jednak nikt nie zaprzeczy, że teoretycznie każdemu może się przydarzyć jedno zjawiskowe ujęcie. Jednakże, ile razy trzeba spuścić migawkę, według wspomnianych kryteriów, aby słusznie uznać się wspaniałym fotografikiem? Jeden raz w życiu raczej nie wystarczy.

Andreas Feininger pojmował fotografię jako autentyczną relację osoby fotografującej, fotografowanej i otoczenia, o której decyduje ostatecznie coś więcej niż czysty przypadek lub szczęście. Jego zdaniem, pierwszym i podsumowującym kryterium dobrego zdjęcia jest to, czy wyraża ono prawdę o życiu. Według Feiningera „nie wystarczy robić zdjęć – fotografią trzeba żyć”. Nie odbywa się to jednak niezależnie od naszego indywidualnego wkładu w globalną kondycję ludzką – każdy na miarę własnych możliwości. Feininger dostrzega konieczność poszanowania dziedzictwa, które nasi przodkowie pozostawili nam w spadku, opisując ją jako dług moralny każdego człowieka „względem tych, od których się uczył”. Rachunek ten można natomiast wyrównać „przyczyniając się do tego, aby wielki nurt ludzkiego postępu nie został zatrzymany”.

Dla Annie Leibovitz „życie fotografika jest życiem widzianym przez obiektyw aparatu fotograficznego”, czyli ekskluzywnym postrzeganiem wszystkiego, co ma miejsce na co dzień, widzianego przez pryzmat późniejszego zdjęcia. W takim podejściu do fotografii – kiedy to fotografik nigdy nie rozstaje się z aparatem, podobnie jak ktoś z wadą wzroku nie rozstaje się z okularami – każdy jeden kadr wydaje się być istotnym, gdyż w przeciwnym wypadku zabrakłoby gdzieś ciągłości wśród dokumentowanych wydarzeń.

Niezależnie od burzliwych czy pokojowych czasów historii ludzkości, podstawowe wartości człowiecze muszą pozostać zachowane. Być może właśnie te wartości – od samego początku istnienia fotografii – próbują nam w trudzie, każdy na własny sposób, uwypuklić wybitni przedstawiciele dokumentu i sztuki, świadomie nakierowując na nie naszą świadomość i wrażliwość za pośrednictwem obrazu fotograficznego. Dzięki temu staraniu obraz zdjęcia powstały za pomocą rysunku światła – przy użyciu tego bezpośredniego narzędzia, działającego według surowych praw optycznych – jako wizualny dokument, jeszcze długo nie wyczerpie swojej pierwotnej formy. Otóż zakładając, że intencja jego powstania była dobrą, taką też będzie jego ostateczna wypowiedź. Dzięki temu ta uniwersalna forma ludzkiego porozumienia zdoła wznieść się o wiele wyżej. A stanie się tak w tym czasie i miejscu, w którym symboliczne słowo obrazu przewyższy swoją pierwotną formę – przeradzając się w myśli – konfrontując człowieka ze słowem prawdy i słowem zdumienia, które pochodzą od Boga i do Niego powrócą. Prawda ta wskazuje na fakt, że chwili nie można zatrzymać.

Adam Rokosz OP
inicjator powołania do życia Studenckiego Koła Naukowego Fotografii Artystycznej FOTON,
członek zespołu założycielskiego