W czwartkowe popołudnie 11 maja 2023 w ramach obchodów Ogólnopolskiego Tygodnia Bibliotek w Bibliotece Akademii Nauk Stosowanych w Raciborzu miało miejsce spotkanie z cyklu: „Rozmowy o fotografii” z udziałem członków Studenckiego Koła Naukowego Fotografii Artystycznej FOTON oraz zainteresowanych fotografią gości. Tym razem tematem rozmów była szeroko rozumiana fotografia przyrody jako specyficzny rodzaj fotografii reporterskiej ze szczególnym zwróceniem uwagi na jej rolę w edukacji artystycznej.

Wprowadzeniem do tematu była prezentacja efektów działań twórczych Anny Grzenik FOTON, studentki III roku edukacji artystycznej w zakresie sztuk plastycznych, która przedstawiła kilka prac w formie makrofotografii. Tym razem bohaterami eksperymentalnych ujęć Ani były wiosenne kwiaty. Świat poza horyzontem widzialnego dla ludzkiego oka a możliwy dla ujęcia w kadrze dzięki fotografii stał się dla autorki źródłem obserwacji i inspiracji oraz kreacji.

Następnie opiekun naukowy Studenckiego Koła Naukowego Fotografii Artystycznej FOTON – dr Gabriela Habrom-Rokosz przedstawiła z kilku punktów widzenia tytułowy temat: „Fotografia przyrody – między dokumentem a kreacją”.  Biorąc pod uwagę fotograficzne wzorce historyczne, zwróciła uwagę na twórczość Ansela Adamsa – mistrza przyrodniczego dokumentu, Edwarda Westona – przedstawiciela Grupy F64 i Karla Blossfeldta, który utrwalał arcydzieła Natury, jako ponadczasowe źródła inspiracji twórczej.

Jak wiadomo, fotografia przyrody utrwala rzeczywistość informując o niedostępnych krainach, egzotycznych zwierzętach i roślinach, zjawiskach atmosferycznych czy katastrofach ekologicznych. Fotografika rejestrującego autentycznie istniejące okazy fauny lub flory cechują szczególne zdolności: intuicja, spostrzegawczość, umiejętność koncentracji uwagi oraz szybkość reakcji. Podstawą unikatowego ujęcia w kadrze niepowtarzalnych zjawisk przyrodniczych oraz życia przyrody jest także solidna wiedza.

Fenomen fotografii pozwala postrzegać osobliwości przyrody, zaskakujące barwą, formą zewnętrzną oraz nadprzyrodzonymi umiejętnościami. Przykładem wyjątkowego okazu fauny może być Odontodactylus scyllarus (ustonogie, rząd: Stomatopoda), cechujący się umiejętnością nad wyraz szczegółowego widzeniem barw. Posiada stereoskopowe widzenie a także minimum osiem typów receptorów, gdzie u człowieka występują jedynie trzy. Wykrywa tysiące odcieni barw w paśmie ultrafioletu dzięki trinokularnemu mechanizmowi widzenia w każdej z par oczu. Z kolei przykładem wyjątkowej flory jest Welwitschia mirabilit (welwiczja przedziwna), którą w 1859 roku odkrył Friedrich Welwitsch (1806-1872) na Pustyni Namib (SW Afryka). Tę formę roślinną tworzy para liści. W korzystnych warunkach atmosferycznych może osiągnąć 200 metrów. Jej wiek, to nawet 1500 lat.

Dzięki perfekcyjnej dokładności fotografii można precyzyjnie rejestrować obrazy nie widoczne dla ludzkiego oka. Materiał fotograficzny stanowi dziś podstawę badań i eksperymentów naukowych. Specyficznym rodzajem jest fotografia o charakterze proekologicznym, która ujawnia efekty rabunkowej działalności człowieka, tj. degradacji środowiska naturalnego. Technika barwna fotografii sugestywnie wyraża kontrasty pomiędzy nieskażoną przyrodą a światem odpadów przemysłowych. Przykładem fotografii ekologicznej jako świadectwa okrutnych działań człowieka są prace Richarda Misrach’a i Joela Sternfeld’a.

W dalszej części spotkania poruszone zostały kwestie estetyki fotografii przyrody, w tym szczególnie istoty: światła, barwy, faktury i przestrzeni.

Światło jako „żywa” substancja o zmiennym charakterze tworzy przestrzeń nadając głębię, nastrój i atmosferę obrazom fotograficznym. Cień zaś można uznać za niezależną formę, swego rodzaju „stwórcę” przedmiotowości. Natomiast barwa jest najsilniejszym środkiem wyrazu w fotografii. Dobór barw, gdzie to możliwe, pod kątem ich wzajemnego współbrzmienia nadaje zdjęciom sens i atmosferę, jednocześnie wspierając wyraz artystyczny motywu. Fizyczne postrzeganie barw zależy od: widma barw, struktury molekularnej substancji odbijającej lub przepuszczającej światło, a także organów naszego postrzegania barwnego (oka oraz mózgu). Z kolei psychologiczne postrzeganie barw zależy od osobistego doświadczania barwy i jest ono procesem subiektywnym. Faktura, będąc charakterystycznym sposobem ukształtowania powierzchni fotografowanej substancji wzmacnia wyraz obrazu fotograficznego. Zależna jest od rodzaju tworzywa i sposobu ujęcia. Powyższe środki wyrazu estetycznego obok wielu innych, takich, jak: kontrasty, głębia ostrości, perspektywa, światłocień, wypełniają kadr tworząc jego przestrzeń.

Balansując między fotograficznym dokumentowaniem a kreowaniem obrazów inspirowanych światem przyrody, świadomy fotografik utrwala wybrane fragmenty rzeczywistości w danym miejscu i czasie, stając się jedynym na świecie autorem foto-obrazu. To właśnie człowiek jest autorem śladów, które pozostawił czas.